Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi rayonunun hidroloji abidələri.

Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi rayonunun hidroloji abidələri. 

       Çaylar, şəlalələr, hündür dağ gölləri, göllər,  kanyonvari dərələr, su anbarları buraya daxildir. 

     Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi rayonundan axan çaylar (Ağstafaçay, Zəyəmçay, Gəncəçay, Kürəkçay, Tovuzçay ) Kürün sağ qollarıdır. Uzunluğu 413 km olan Qanıx çayı və 389 km olan Qabırrı çayları Mingəçevir su anbarına tökülürlər. Ağstafaçay uzunluğu 133km, su toplayıcı sahəsi 2586 kv.km, Kürəkçay uzunluğu 126 km, su toplayıcı sahəsi 2080 kv.km, Gəncəçay uzunluğu 99 km, hövzəsinin sahəsi 752 km², Zəyəmçay 90 km, hövzəsinin sahəsi 942 km²-dir, Şəmkirçay 95 km, hövzəsinin sahəsi 1170 kv.km , Tovuzçay 42 km, hövzəsinin sahəsi isə 278 kv.km-dir.

      Göllər. Azərbaycan ərazisində ümumi sahəsi 395 km² olan 450 göl müəyyən edilib ki, onlardan 10 gölün sahəsi 10 km²-dən böyükdür. Bölgədə 10-dan çox böyüklü kiçikli göllər vardır ki, bunlarında çoxu uçqun bənd mənşəlidir. Göllər ən çox Göygöl rayonunda rast gəlinir. Bu rayonda özünəməxsus landşaftı ilə seçilən, Kəpəz dağında olan, Ağsu çayın dərəsində yaranan uçqun-bənd göllərindən Göygöl, Maral göl, Zəli göl, Ördək göl, Ceyran göl, Ağ göl və s. qeyd etmək olar. Buradakı yerlərin təbiət gözəlliyi, Göygöl, Maral göl, Ağ göl kimi dağ göllərinin mövcudluğu, dağ yamac­ları ilə növbələşən çiçəkli çəmənliklər, təmiz şəffaf  hava təkcə daxili regiona  turistləri cəlb etmir, xarici turistlər də buralara tez-tez gəlirlər. Göygöl Azərbaycanın incisi hesab olu­nur. Gölün təbii mavi səthində Kəpəz dağının silueti əks olunur, göl özü  isə hər tərəfdən dağlarla əhatə olunaraq, qeyri-adi gözəlliyə malikdir. Göygöl zonası Kiçik Qafqazın şimal-şərq  yamaclarında, Göygöl inzibati rayonunun (keçmiş Xanlar) ərazisində yerləşir. Göygöl 1139-cu il Gəncə zəlzələsindən yaranıb. Bu zəlzələ nəticəsində 19 göl; 7 böyük və 12 kiçik göllər əmələ gəlib. Bunlardan ən böyük olanı Göygöl (2600x1000x96 metr) 1556 m hündürlükdə yerləşir. 31 m dərinlikdən  sonra kükürdlü qat gəlir ki bu da gölün daha bir unikallığıdır. Qalan iri göllər Maral göl (1000x1000x97 metr), Zəli göl (500x400x16 metr), Qara göl (300x100x24metr) Güzgü göl (2 hissədən; meşə ( 100x100x8 metr) və qayalıqda (50x70x16 metr) olan hissədən ibarətdir) . Gilli göl (bataqlıq göl olub, otlaq sahəsi suyun altında qalıb) . Sonuncu iri göl; Üç göllər adlanır və 2800 metr yüksəklikdə, Murovdağda 8 ha ərazi tutmaqla yerləşir. Xırda göllərə Çoban gölü, Ayı gölü, Bataqlıq gölü və s göstərə bilərik. Bu göllərin landşaftın qorunması üçün onların bazasında əvvəlcə dövlət qoruğu sonra isə sahəsi genişləndirərək Milli Park yaradılıb. Qeyd olunan su hövzələri ilə yanaşı, Daşkəsən və Gədəbəy rayonlarında kiçik  göllərədə rast gəlinir.

            Şəlalələr. Gəncə-Qazax bölgəsində 10-a yaxın kiçik şəlalə vardır. Şəlalələr Şəmkir, Qoşqar, Əsrik çaylarının dərəsində daha çox rast gəlinir. Şəlalər hündür dağlıq ərazilərdə yerləşdiyinə görə piyada ekskursiyaların təşkilində istifadə edilə bilər. Gədəbəy rayonunda Haçaqaya dağının ətəyində Şır-Şır şəlaləsi yerləşir. Daşkəsən rayonunda Muşavaq kəndində Şır-Şır şəlaləsi, Dəstəfur kəndində şəlalə, Alaxançallı kəndində şəlalə.