t0urismism

 Gəncə-Qazax iqtisadi rayonun iqtisadi-coğrafi şəraiti➹

 Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi rayonu Ağstafa, Daşkəsən, Gədəbəy, Goranboy, Göygöl, Qazax, Samux, Şəmkir, Tovuz rayonlarını, Gəncə və Naftalan şəhərlərini əhatə edir. Həmin rayon və şəhərlər inzibati ərazi vahidlərinə, şəhər, qəsəbə və kənd yaşayış məntəqələrinə bölünürlər. İqtisadi rayonda 12 şəhər, 9 rayon, 2 şəhərdaxili rayon, 42 qəsəbə, 279 kənd inzibati ərazi vahidləri və 521 kənd yaşayış məntəqələri vardır. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunda 287 bələdiyyə fəaliyyət göstərir.

           Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi rayonu respublikanın qərb hissəsində, əsasən, Kiçik Qafqaz sıra dağlarının şimal yamaclarında yerləşir. Orta Kür çökəkliyinin mərkəz hissəsindəki Ceyrançöl sahəsi də onun tərkibinə daxildir. Azərbaycanı Gürcüstan və Türkiyə ilə əlaqələndirən, nəqliyyat-iqtisadi münasibətlərinin formalaşmasında mühüm amillərdən sayılan yol da buradan keçir.

         Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi rayonunun relyefi, xüsusilə, yüksəklik amplitudunun böyük olması məskunlaşma və mənimsənilmə baxımından əlverişlidir. Regionun ərazisi mürəkkəb relyefə malik olduğu kimi, iqlimi də rəngarəngdir. İqtisadi rayonun aşağı hissəsi iqlimin isti və quru olması ilə səciyyələnir. Burada fəal temperaturların cəmi 3500-4500˚C arasında tərəddüd edir.

        Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi  rayonu Azərbaycanın faydalı qazıntılarla zəngin regionlarından biridir. Burada müxtəlif növ faydalı qazıntılara təsadüf edilir. Rayonun əsas faydalı qazıntıları dağətəyi zonada yerləşir. Dəmir filizi, alunit, əhəngdaşı, mərmər, gips, seolit, sement xammalı, qızıl, gümüş, mis iqtisadi rayonun əsas yeraltı ehtiyatlarıdır. Daşkəsən dəmir filizi, Zəylik aluniti ehtiyatları sənaye əhəmiyyətlidir. Kür çayının rayon ərazisindən axan hissəsi hidroenerji ehtiyatları ilə zəngindir. Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi  rayonu təbii-rekreasiya ehtiyatlarına malikdir.

         Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi rayonunun ərazisi mineral-xammal ehtiyatları ilə zəngindir. Bunlara misal olaraq, metal filiz yataqlarını göstərmək olar. Belə ki, iqtisadi rayonun ərazisində qara metal filizlərin böyük ehtiyyatları aşkar edilmişdir. Aşkar edilən qara metal filizləri əsasən dəmir, marqans və xromdan ibarətdir. Bu filiz ehtiyatları faydalı qazıntı ehtiyatlarının ümumi nisbətində 10,4% təşkil edir.

        Gəncə-Qazax regionu hidroqrafik cəhətdən Kür çayı hövzəsinə aiddir. Region hidroqrafik cəhətdən çox genişdir. Süni su axınları (kanallar) və su anbarları da hidroqrafik şəbəkəyə aid edilir. Çayların bir çoxundan suvarma və su təchizatında geniş istifadə edilir.

         Ölkə iqtisadiyyatında həyata keçirilmiş iqtisadi islahatlar, regionların sosial-iqtisadi inkişafı istiqamətində aparılan tədbirlər, sahibkarlığın inkişafı sahəsində görülən işlər öz müsbət nəticələrini verməyə başlamışdır. Belə ki, 2006-2015-ci illərdə Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi rayonunun ümumi məhsul buraxılışının həcmi 2,7 dəfə, adambaşına düşən  isə 2,6 dəfə artmışdır. Bu da ölkə üzrə orta göstəricidən azdır.

       2015-ci ildə iqtisadi rayonun əhalisi, ölkə əhalisinin 13,0 faizini təşkil etdiyi halda, məhsul və xidmətlərin ümumi buraxılışında xüsusi çəkisi 4,4 faizə, sənaye məhsulunda xüsusi çəkisi 1,0 faiz, kənd təsərrüfatı məhsulunda xüsusi çəkisi 16,2 faiz, pərakəndə ticarət dövriyyəsində xüsusi çəkisi isə 8,6 faiz olmuşdur. Göründüyü kimi, adambaşına düşən ümumi məhsul ölkə üzrə orta göstəricidən aşağı olmuşdur.

      İqtisadi rayonun ümumi məhsul buraxılışında sənayenin payı 2005-ci ildə 22,5 faiz, 2014-cu ildə 12,5 faiz, kənd təsərrüfatının payı isə müvafiq olaraq 45,5 faiz və 31,6 faiz olmuşdur. Göründüyü kimi, kənd təsərrüfatı payının azalmasına baxmayaraq, hələ də iqtisadi rayonun iqtisadiyyatında üstünlük təşkil edir.

       2007-2015-ci illərdə regionda təsərrüfat subyektlərinin sayı artmışdır. Belə ki, bu dövrdə regionda təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi şəxslərin sayı 1,2 dəfə, fiziki şəxslərin sayı isə 2,3 dəfə artmışdır. İqtisadi rayonun əlverişli təbii şəraiti və iqtisadi-coğrafi mövqeyi əhalinin məskunlaşmasında mühüm rol oynamışdır. Əhalinin ümumi sayı 2016-cı il statistikasına əsasən  1.253.4 min nəfərdir. İqtisadi rayonda əhalinin 47 faizi şəhərlərdə, 53 faizi kəndlərdə yaşayır. Əhalinin orta sıxlığı hər km²-ə 102 nəfər təşkil edir.

      Rayonun əlverişli təbii şəraiti, saf iqlimi, mənzərəli dağ-meşə landşaftı, müalicəvi  mineral suları beynəlxalq əhəmiyyətli istirahət-müalicə müəssisələrinin yaradılmasına imkan verir.